Gjuha e Shenjave Kosovare

Gjuha e shenjave kosovare, e njohur edhe si GjShK, është një gjuhë natyrore e komunitetit të shurdhër të Kosovës. Qeveria e Kosovës e ka njohur gjuhën e shenjave kosovare më 29 shtator 2010. Është vlerësuar se gjuha e shenjave kosovare është gjuha amtare/gjuha e parë për 5,000 njerëz të shurdhër në Kosovë. Bazuar në raportin e fundit të gjendjes së të shurdhërve në Republikën e Kosovës (2010), 99% e të anketuarve thonë se e preferojnë gjuhën e shenjave si mënyrën e tyre të komunikimit dhe 1% thonë se e preferojnë ta përdorin gjuhën e të folurit dhe të shenjave. Gjuha e shenjave kosovare  përdoret edhe nga personat gjysmë të shurdhër ose edhe nga personat që dëgjojnë, për shembull, anëtarët e familjes së personave të shurdhër, miqtë, bashkëpunëtorët, interpretët e gjuhës së shenjave dhe entuziastët e gjuhëve të tjera.

Ashtu si gjuhët e tjera të shenjave, gjuha e shenjave kosovare është gjuhë natyrore me gramatikën dhe strukturën e vet. Shoqata Kosovare e të Shurdhërve (ShKSh) me përkrahjen e Shoqatës Finlandeze të të Shurdhërve (FAD) dhe Ministrisë së Punëve të Jashtme të Finlandës në vitin 2006 ka filluar me punën mbi gjuhën e shenjave për ta dokumentuar GjShK si gjuhë amtare të komunitetit të shurdhër në Kosovë. Si rezultat i punës, në vitin 2012 ShKSh e ka prodhuar fjalorin e parë të gjuhës kosovare të shenjave (Libri dhe DVD). ShKSh-ja ka vazhduar me dokumentimin e GjShK dhe ky fjalor elektronik është rezultat i punës së vazhdueshme. Ky fjalor elektronik do të përditësohet po ashtu duke e shtuar gamën e informacioneve.

Gjuha e shenjave kosovare  është një varietet i përafërt i gjuhës së shenjave që përdoret në zonat e tjera të ish-Jugosllavisë. Në përgjithësi, krijimi i shkollave për të shurdhër dhe i klubeve për të shurdhër është parë si faktor unifikues për personat e shurdhër, gjë që bazohet në lindjen e komunitetit të shurdhër dhe gjuhës së shenjave. Kështu, origjina e gjuhës kosovare të shenjave është nga perandoria austro-hungareze, sepse shkolla e parë për të shurdhër në Evropën Lindore u krijua në Vjenë (1779). Nuk kishte shkolla për të shurdhër ose klube për të shurdhër në Jugosllavi gjatë sundimit të Perandorisë Osmane. Mësuesi i parë në Jugosllavi studioi arsimin për të shurdhër në Vjenë dhe më pas themeloi shkolla për të shurdhër nëpër Jugosllavi që nga fundi i shekullit të 18-të. Në shekullin e 19-të, njerëzit e shurdhër nga Kosova studionin në shkollat për të shurdhër në rajonet tjera të Jugosllavisë, derisa Josip Çolakiq (i lindur në Janjevë, Kosovë) e krijoi shkollën e parë për të shurdhër në rajonin e Kosovës pas Luftës së Dytë Botërore. U themelua shkolla për të shurdhër në Mitrovicë në vitin 1950, dhe një vit më vonë (1951) shkolla për të shurdhër në Prizren (e cila ende punon). Çolakiq, edhe vet person i shurdhër, njihet si babai i komunitetit të të shurdhërve kosovarë, sepse përveç krijimit dhe menaxhimit të shkollave të para për të shurdhër, ai gjithashtu i themeloi shoqatat lokale të të shurdhërve në Kosovë që nga viti 1955 dhe i inkurajoi personat e shurdhër në Kosovë me vet shembullin e tij.

Referencat:
ShKSh, 2010, Raporti mbi standardin e jetesës së personave të Shurdhër në Republikën e Kosovës, http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Vendimet_e_Mbledhjes__146-të_Qeverisë_2010.pdf

MASHT, 2019, Udhëzues për edukimin gjithëpërfshirës, bilingualizmin dhe gjuhën e shenjave për fëmijët me dëmtime në dëgjim